Wydany przez Biuro Literackie Killer (w tłumaczeniu Bohdana Zadury) to debiut prozatorski ukraińskiego poety Andrija Lubki. Zbiór jedenastu opowiadań to przede wszystkim gra z konwencjami – historie à la kryminał czy romans, opowieści dopełnione absurdem, historie kuchenne i obrazki w sepii. Niektóre zabiegi mogą się wydać kiczowate (Kobieta z piasku), a pewne zdania brzmieć sztucznie (Nie słoneczko, o tak późnej porze chleba nie jem), jednak pamiętajmy o tym, że Lubka to poeta o niesamowitym zmyśle obserwacji – pisze lekko, łącząc melancholijne spojrzenie z dowcipem, język potoczny z konwencjami. W nostalgicznym klimacie napisane jest otwierające zbiór opowiadanie How I spent my summer – o nieszczęśliwym z powodu swej głupoty i niechęci do monogamii młodym kochanku. Tekst rozpoczyna jedno z najbardziej lirycznych zdań (tu widzimy Lubkę-poetę): Wszystkie twoje niezliczone i nieskończone tatuaże, których nie było, wszystkie twoje spojrzenia, płonące i pożądliwe, wszystkie twoje głosy i oddechy, cała moja muzyka w odtwarzaczu, cały wszechświat w twojej torebce – chaotyczny, sympatyczny, nasze żółte słońce i pachnące kwiaty, wszystkie twoje zagubione kolczyki i moje pogryzione plecy, wszystko, co piliśmy – powoli, duszkiem, wszystkie te rozrzucone w łazience szczoteczki do zębów, patyczki do uszu, jakieś kosmetyki, cała ta głupota w telewizji, cały ten krajobraz za oknem, wypełniony wodą basen, do którego wchodziłaś ostrożnie, wszystkie twoje sukienki – w kratkę, w czerwone kwiatki, białe i przezroczyste, bose nogi, zapachy – wszystko to mnie podniecało, jak nigdy. Gdzieniegdzie autor zmienia się w aforystę: Pijemy tak, jak Bóg stwarza świat: dzień po dniu, z żartami i pomyłkami.

Eros trzymany na muszce

Dwa główne tematy opowiadań to miłość i śmierć, a raczej seks i zabójstwa, opisane z delikatnym przymrużeniem oka (tytuł zobowiązuje). Miłość ukazana jest klasycznie – jako niespełniona i wyidealizowana, upragniona. Bohaterowie opowiadań tęsknią za uczuciem – szczególnie tęskni za nim oficer milicji z opowiadania Pułkownik milicji i zbliżające się klimakterium, który w jednej chwili przyjmuje od ministra zlecenie usunięcia niewygodnego dziennikarza i kocha się z żoną. Miłość gra tu pierwsze skrzypce, to ona pociąga za spust i powoduje wszelkie wypadki. I to zarówno ta od pierwszego wejrzenia, nigdy nie wysłowiona, jak i ta cielesna. Czego nie robi się z miłości? W żywotach równoległych bohaterowie Lubki z miłości umierają, z miłości zabijają, z miłości połykają zabawkowe meble, aby wyimaginowany Czechow w ich wnętrzu urządził się wygodnie.

Uzębione serce

Sprawy sercowe w opowiadaniach Lubki są źródłem cierpień bohaterów i śmiechu czytelnika. Autor występuje w roli obserwatora, szpiega, podsłuchiwacza, ukazuje świat w krzywym zwierciadle, w którym widać refleksy Antoniego Czechowa, Etgara Kereta i innych mistrzów małej formy. Idealna mieszanka smutku i dowcipu.

W zbiorze czytelnik odnajdzie bogatą kolekcję ukraińskich (i nie tylko) bohaterów – młodego kochanka, który przyznaje, że jest kompletnym głupkiem, Katię królową jedzenia, jej zabójcę, staruszkę obserwującą przez okno parę kochanków zostawiających sobie listy, męską postać z fotografii Oczekiwanie, autorytarnego Witalija Andrijowycza i jego przechodzącą klimakterium żonę, Antoniego Czechowa, który zamieszkał wewnątrz studenta, starego hidalgo – Tolika Majdańskiego, kubańskiego rewolucjonistę i ukraińskiego macho, starego profesora wspominającego swoją pierwszą miłość – Natałkę, fantasmagoryczną kobietę z piasku… i pisarza, który to wszystko wymyślił.

To poetami ludzie się rodzą, a killerami i prozaikami stają

Młody ukraiński prozaik swoje opowiadania buduje z zasłyszanych zdań i z podglądanych historii, do czego zresztą z rozbrajającą szczerością przyznaje się w swoim autorskim posłowiu: znam też inne historie, o których nie chciałoby się pisać, ale trzeba. Z tej potrzeby zrodziło się jedenaście opowieści. Nieokiełznana narracja płynie, zbierając po drodze wycinki z gazet, pojedyncze zdania wyrwane z kontekstu, ciekawe porównania, fotografie, sny i inne ziarenka piasku. Tematyczne spektrum jest nieograniczone, jednak bohaterowie Lubki obnażają prawdę – w życiu liczy się tylko jeden temat. O sprawach (po)ważnych i  fundamentalnych autor potrafi pisać z nonszalancją – jak choćby w tytułowym opowiadaniu o profesji seryjnego zabójcy:  Bo jestem killerem. To mi się podoba, jestem stworzony do takiej pracy. Niczego lepiej nie umiem robić, to praca niemonotonna, ciekawa, nieźle opłacana i – co najważniejsze – nie wymaga od ciebie, żebyś pracował od ósmej do szesnastej, siedząc w jakimś głupim biurze. Wszystko jest prostsze: zabiłeś – i jesteś wolny. Twórczo przetworzyć chaos otaczającego świata, naszego wnętrza i celnie trafić w samo serce czytelnika – bezcenne. I jesteś wolny.

W tej małej improwizacji na fortepian brzmią różnorodne nuty – nostalgii, polityki, wspomnień, wyobraźni, cudzych zdań, charakterów. Zabójcza mieszanka? Przecież: co nas nie zabije, to nas wzmocni.

—

Andrij Lubka

Killer

Przekład: Bohdan Zadura

Biuro Literackie, 2013

Liczba stron: 125