Nieodparty urok rock’n’rolla trwa już drugie stulecie. W kolejnych dekadach oddziaływał na różne sposoby. Każde pokolenie fanów i każdy z nich z osobna poszukuje w nim czegoś innego. Jednym wystarcza toporny, ordynarny rytm, który przywraca witalność nawet mocno sfatygowanym życiem osobnikom. Innych porywa kulturowa otoczka, mieszanina nowobogackiego blichtru, łotrzykowskiej elegancji i sentymentalizmu. Kolejni szukają w rock’n’rollu bohaterów, punktów odniesienia dla własnych potyczek z życiem, self-made-manów, którym udało się pokonać wszelkie trudności i wstąpić na szczyt. Jerry’ego Lee Lewisa opowieść o własnym życiu jest przede wszystkim dla tej ostatniej grupy fanów.

Bo jakże nie uronić łzy nad historią chłopaka z Luizjany, który urodził się w skrajnej biedzie, a potem tłukł w klawisze swego pierwszego pianina tak zapamiętale, że wyżłobił w nich rowki w kształcie palców? Opowieść o życiu Lewisa zaczyna reminiscencja z wczesnego dzieciństwa, o tym, jak siedząc wraz z rodziną na brzegu Missisipi, obserwował bogaczy bawiących się na pokładzie przepływającego parowca. Jeden z nich w ironicznym geście wzniósł kieliszek w kierunku bosych biedaków. Po takim doświadczeniu można zostać albo komunistą, albo rockmanem. Lewis wybrał to drugie.

Rick Bragg to solidny rzemieślnik, laureat Pulitzera, współpracownik New York Timesa, wykładowca akademicki w rodzimej Alabamie. Uchodzi za znawcę spraw amerykańskiego Południa, problemów ludzi wywodzących się z uboższych warstw społecznych. Czuć to w opowieści o Lewisie. Razem ze swym bohaterem wraca do krainy jego dzieciństwa, odwiedza prowincjonalne potańcówki, podejrzane bary, w końcu coraz bardziej luksusowe rezydencje. Pomaga zrozumieć, na czym polega brzemię sławy, spektakularnego sukcesu, komentuje gorszące wątki życiorysu muzyka, jak słabość do broni palnej i ślub z trzynastolatką. Nie rozgrzesza, ale też nie wyraża rytualnego oburzenia. Kariera Lewisa eksplodowała w realiach, które zdają się mieć więcej wspólnego z XIX wiekiem niż z koślawą, ale uwzględniającą prawa słabszych demokracją. Pokazuje, na czym polega realizacja bajkowej fabuły „z chłopa król”. Lub raczej „od farmera do rockera”. Czy hałaśliwa i wywrotowa działalność Lewisa przyczyniła się do zmiany proporcji społecznych? To temat na osobne opracowanie.

Pomiędzy tymi opowieściami można wyłowić sporo informacji o rozwoju amerykańskiej muzyki rozrywkowej. O tym, jak organizowane przez Afroamerykanów kluby wpływały na gust białej publiczności, jak muzyka proletariatu stawała się mainstreamem, a w końcu częścią narodowego dziedzictwa kulturalnego. To zawsze budzi ciekawość, przede wszystkim w Polsce, gdzie eksplozję rock’n’rolla utożsamia się wyłącznie z wibracją bioder Elvisa Presleya. A przecież tych bioder było znacznie więcej!

Książka Bragga spodoba się także miłośnikom surowej, lukrowanej tylko gdzieniegdzie Ameryki. To kolejna w amerykańskiej serii Czarnego pocztówka z kraju, który budzi jednocześnie odrazę i fascynację, politowanie i podziw. Co ciekawe, świetnie ilustrują te ambiwalencje wydane w niej biografie muzyków – od countrowego barda biedoty Johnny’ego Casha po królową postpunkowego noise Kim Gordon. Przyjemnie kontrastują z innymi dostępnymi na rynku biografiami bohaterów rock’n’rolla, z rzetelnymi, choć przewidywalnymi książkami Paula Trynki na czele. Zaliczam się do fanów serii amerykańskiej, ale z książką o Lewisie mam pewien kłopot. Treść zaspokaja z nawiązką moje potrzeby. Tłumaczenie Stanisława Tekielego czyta się przyjemnie. Pomimo tych zalet trochę się nudziłem. Składam to na karb przesytu urodzajem literatury faktu, w tym zwłaszcza na tematy amerykańskie. Śledzenie wzlotów i upadków Lewisa w pewnym momencie zamienia się w mozolną pracę, która przyniesie sporo radości jego zagorzałym fanom, a tym, którzy – jak ja – wolą książki z punkowego bieguna serii, lektura będzie się dłużyć. Trudno mieć pretensje o szczególarstwo wobec autora, który mierzy się z jednym z narodowych mitów. Polskim miłośnikom talentu Lewisa wystarczyłby jednak syntetyczny wyciąg z opowieści o kopaniu stołka od pianina, obskakiwaniu i podpalaniu instrumentu.

Zobacz także: “HELLO, I’M JOHNNY CASH” (JOHNNY CASH „CASH. AUTOBIOGRAFIA”)

Zobacz także: I LOVE YOUR DIRTY BOOTS (KIM GORDON „DZIEWCZYNA Z ZESPOŁU”)

Zobacz także: WATA CUKROWA MELANCHOLICZKI (PATTI SMITH „OBŁOKOBUJANIE”)

Rick Bragg

Jerry’ego Lee Lewisa opowieść o własnym życiu

Tłum. Stanisław Tekieli

Wydawnictwo Czarne, 2016

Liczba stron: 557