Nad równinnym krajem niesie się wiecznie ten sam wiatr, ledwo wyczuwalny. W oddali majaczą wzgórza, zapowiedź Karpat. Nad lasami krążą kruki. Zawsze były tu u siebie. (…) Czy tu kończy się Europa?

Prawie sto lat po tym, jak Joseph Roth opisywał Galicję dla „Frankfurter Zeitung”, w sercu krakowskiego Kazimierza znakomici pisarze i pisarki, tłumacze i tłumaczki, badacze i badaczki spotkają się podczas jednej z najważniejszych prezentacji kultury żydowskiej na świecie, by rozmawiać o ziemi i ruchu, o pamięci, włóczędze i pielgrzymce. Krakowskie Biuro Festiwalowe, operator programu Kraków Miasto Literatury UNESCO już po raz piąty dołącza do Festiwalu Kultury Żydowskiej z pasmem literackim! W programie m.in. spotkania z Maciejem Zarembą Bielawskim i Moniką Sznajderman, plenerowe czytania, dyskusje i warsztaty. Zapraszamy między 21 a 30 czerwca!

Hasłem przewodnim 29. edycji FKŻ jest Ziemia – ta przekazana człowiekowi we władanie zgodnie z biblijną tradycją i ta bezmyślnie później wykorzystywana; ziemia jako obszar pamięci oraz przestrzeń dla wędrówki myśli. Program otworzą dwa czytania – 22 czerwca Zośka Papużanka i Wit Szostak przypomną swoje opowiadania o Kazimierzu napisane w ramach serii „O_KAZ. Literatura o Kazimierzu”, a dzień później z udziałem Grzegorza Jankowicza oraz krakowskich aktorów i aktorek przywołamy zmarłego z początkiem roku Amosa Oza – człowieka, bez którego nie sposób sobie wyobrazić literatury izraelskiej. 24 czerwca razem z Agatą Maksimowską przeniesiemy się na rosyjski Daleki Wschód, gdzie w latach 20. XX wieku miała miejsce próba stworzenia żydowskiego quasi-państwa, a 26 czerwca Monika Sznajderman opowie o pustych lasach Beskidu Niskiego i jego dawnych mieszkańcach. Następnego dnia na jednym z nielicznych spotkań w Polsce gościć będziemy Macieja Zarembę Bielawskiego – autora głośnego, wyróżnionego Nagrodą im. Kapuścińskiego Domu z dwiema wieżami. Kolejne dni festiwalu wypełnią dyskusje – 28 czerwca Małgorzata Łukasiewicz i Stanisław Aleksander Nowak przywołają mit Galicji i jego długie trwanie, dzień później Adam Robiński i Michał Książek zaproszą do zejścia z utartych ścieżek i spróbują przybliżyć się do istoty tego, czym jest (za tytułem książki Rebeki Solnit) „Zew włóczęgi”. W ostatni dzień festiwalu razem z Agnieszką Maciejowską i Piotrem Pazińskim wyciągniemy wreszcie z niebytu postać Leo Lipskiego – wielką zapomnianą postać polskiej literatury XX wieku. Pasmo literackie uzupełnią wydarzenia warsztatowe – 22 czerwca poznamy realia izraelskiej szkoły opisane w Klasie Alef Esther Streit-Wurzel, a 30 czerwca razem z Tomerem Gardim nauczymy się, jak kłamać literaturą.

29. Festiwal Kultury Żydowskiej odbędzie się w dniach 21-30 czerwca. Wydarzenia pasma literackiego zagoszczą w namiocie festiwalowym u zbiegu ulic Józefa, Jakuba i Wąskiej oraz w pobliskiej kawiarni Cheder (ul. Józefa 36).

Pasmo literackie na 29. Festiwalu Kultury Żydowskiej wpisuje się w szereg działań popularyzujących literaturę i czytelnictwo podczas wybranych krakowskich festiwali w ramach programu Kraków Miasto Literatury UNESCO. Wydarzenie realizowane jest przy wsparciu Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu „Promocja czytelnictwa”.

29. Festiwal Kultury Żydowskiej

PROGRAM PASMA LITERACKIEGO

22.06 15.00 Namiot | Klasa Alef. Ale klasa!

Warsztaty: 13+

Prowadzenie: Paweł Rogala

Inna szkoła, inne obyczaje, inne święta, inna klasa – ale (prawie) te same problemy. Klasa Alef Esther Streit-Wurzel to najklasyczniejsza z klasycznych izraelskich powieści dla młodzieży, uwielbiana, wciąż czytana i ekranizowana (popularny serial). Na warsztatach porozmawiamy o szkole na pustyni i jej życiu codziennym. Przyjrzymy się też o istotnych różnicach, które są mniej oczywiste i bardzo zaskakujące. Uczniowskie samostanowienie, mający realną władzę samorząd, uczniowie, którzy kształtują nauczycielskie postawy i są z nauczycielami na „ty”. Jaka jest recepta na szkołę idealną?

Wstęp wolny.

22.06 16.00 Cheder | „O_KAZ”, czyli o Kazimierzu

Czytanie i dyskusja: Zośka Papużanka, Wit Szostak

Prowadzenie: Marcin Wilk

Przez trzy ostatnie lata w ramach projektu „O_KAZ. Literatura o Kazimierzu” realizowanego dla kawiarni Cheder jedenaścioro autorów i autorek stworzyło literackie portrety Kazimierza – jednej z najbardziej dynamicznie przeobrażających się dzielnic Krakowa. W pierwszym dniu pasma literackiego na 29. FKŻ dwoje z nich – Zośka Papużanka i Wit Szostak – przeczyta swoje opowiadania i podzieli się swoimi refleksjami o tym szczególnym dla Krakowa miejscu. Zapraszamy na rozmowę o przywracaniu przeszłości i walcu gentryfikacji, o zanikającym, chcianym bądź niechcianym, ale prawdziwym Kazimierzu lat powojennych, a także – o możliwych scenariuszach przyszłości.

23.06 19.00 Namiot | Amos Oz – in memoriam

Czytanie: Monika Frajczyk, Radosław Krzyżowski, Zuzanna Skolias, Krzysztof Zawadzki

Prowadzenie: Grzegorz Jankowicz

Odszedł w ubiegłym roku, przegrywając walkę z rakiem. Właśnie ukończyłby 80 lat… Amos Oz – gigant literatury izraelskiej, mistrz narracji na wiele głosów, spec od krótkiej formy, faktyczny współtwórca literackiego języka hebrajskiego. Podczas wspomnieniowego wieczoru w namiocie festiwalowym o swojej długoletniej znajomości z pisarzem opowie Grzegorz Jankowicz – dyrektor programowy Festiwalu Conrada, a fragmenty dzieł Amosa Oza: Scen z życia wiejskiego, Opowieści o miłości i mroku, Wśród swoich oraz Pantery w piwnicy przeczytają krakowscy aktorzy i aktorki.

24.06 19.00 Cheder | Birobidżan

Spotkanie: Agata Maksimowska

Prowadzenie: Michał Lubina

Przedziwnym skutkiem walki z ruchem syjonistycznym prowadzonej w latach 20. XX wieku przez Związek Radziecki było powstanie Żydowskiego Okręgu Autonomicznego – enklawy na krańcu azjatyckiej części Rosji, w której marzenia o żydowskim państwie miały się spotkać z wizją socjalistycznego człowieka. Prawie sto lat później ten wydarty tajdze kawałek ziemi nad Amurem staje się polem zupełnie innej ekspansji, a pamiątkowe figurki z menorą, jakie można zakupić w tamtejszych sklepach, noszą charakterystyczny dla współczesności napis „Made in China”. Zapraszamy na spotkanie z Agatą Maksimowską, autorką reportażu o Birobidżanie – sowieckiej Ziemi Obiecanej.

26.06 19.00 Namiot | Pusty las

Spotkanie: Monika Sznajderman

Prowadzenie: Monika Ochędowska

„Trudno wyjaśnić tę ciemną siłę przyciągania, która w końcu zwyciężyła nad wszelkim rozsądkiem, wytrąciła mnie z trajektorii oczywistego życia i wyciągnęła z Warszawy na to odległe pustkowie z mroczną przeszłością” – w Pustym lesie Monika Sznajderman wraca do swoich początków w Beskidzie Niskim, przywołując historię nieobecności i zanikania śladów po dawnych mieszkańcach regionu. Zdziczałe sady i podmurówki po domach, cmentarze wojenne i nieczynne szyby naftowe – co opowiada nam krajobraz, na którego piękno złożyła się ludzka krzywda?

27.06 19.00 Cheder | Dom z dwiema wieżami

Spotkanie: Maciej Zaremba Bielawski

Prowadzenie: Michał Okoński

Napisany w przeszywającym, oszczędnym stylu Dom z dwiema wieżami Macieja Zaremby Bielawskiego można czytać zarówno jako intymną autobiografię uznanego polskiego reportera zamieszkałego od lat w Szwecji, jak i poruszające studium najbardziej dramatycznych momentów w XX-wiecznych dziejach Polski. W mało której książce wydanej w ostatnich latach historie „mała” i „duża” wchodzą ze sobą w równie zawiłe relacje, a nierozerwalny splot pamięci szlacheckiej i żydowskiej determinujący polską tożsamość ujawnia się z porównywalnym napięciem. Zapraszamy na pierwsze po ubiegłorocznej premierze książki spotkanie z jej autorem w Polsce.

28.06 19.00 Namiot | Ziemia

Dyskusja: Małgorzata Łukasiewicz, Stanisław Aleksander Nowak

Prowadzenie: Dawid Szkoła

Galicja, której bezpowrotne zniknięcie z mapy Europy nastąpiło równolegle z podziałem tej części kontynentu na istniejące do dziś państwa narodowe, stanowi szczególny wytwór zbiorowej wyobraźni. Obrosła mitami kraina przerażającej biedy, mała ojczyzna Rotha i Schulza, budziła uśmiech politowania, sentyment przynależności do międzynarodowego obiegu kultury i absurdalne nadzieje na życie w świecie, w którym pochodzenie nie ma znaczenia. Co nam zostało po tym osobliwym dziedzictwie?

29.06 12.00 Namiot | Włóczęga

Adam Robiński, Michał Książek

Prowadzenie: Magdalena Zych

Dlaczego przy odrobinie wyobraźni i chęci płaski jak stół krajobraz Mazowsza może się stać Oceanem Arktycznym u wybrzeży Grenlandii? Jakie są kulturowe korzenie ludzkiej potrzeby przemieszczania się? Gdzie przebiega granica pomiędzy doświadczeniem podróży oraz pisaniem o niej i jak to się dzieje, że tak często „tekstem jest sam widok i świat wokół”? Zapraszamy na dyskusję, podczas której autorzy książek o polskich ziemiach nieznanych: Hajstry. Krajobraz bocznych drógoraz Droga 816 postarają się przybliżyć do istoty tego, czym jest (za tytułem książki Rebeki Solnit) „Zew włóczęgi” i sensu zbaczania z utartych ścieżek.

30.06 12.00 Namiot | Warsztat kłamania Tomera Gardiego

Prowadzenie: Tomer Gardi

Prawda to pole bitwy. Wszyscy tak mówią, wszyscy o tym wiedzą, a co więcej – mają swoją własną prawdę i o tę prawdę walczą. Walczą własnym językiem: swoją prawdą. Ale podczas warsztatów kłamania z Tomerem Gardim zrobimy coś zupełnie innego. Nauczymy się kłamać. 12 osób, jeden pokój, dwie godziny i ani jedno słowo prawdy. Czy to brzmi strasznie? Spokojnie! Wszystko jest tylko grą.

Wstęp wolny, liczba miejsc ograniczona, bezpłatne wejściówki do pobrania w kasie FKŻ.

Współpraca: Goethe-Institut w Krakowie

30.06 16.00 Namiot | Leo Lipski odnaleziony

Spotkanie: Agnieszka Maciejowska, Piotr Paziński

Prowadzenie: Andrzej Frączysty

„Dosłownie ściska w gardle” – tak Jerzy Giedroyć miał powiedzieć po pierwszym zetknięciu się z pisarstwem Leo Lipskiego. Dorastał na krakowskim Kazimierzu, po wybuchu Wojny przedostał się do Lwowa. Zesłany do łagrów, wraz z armią Andersa dotarł do Palestyny. Sparaliżowany i przykuty do łóżka przez resztę życia, nigdy nie nauczył się hebrajskiego. Jego twórczość, awangardowo lapidarna, niespotykanie sensualna i dosadna, pozostaje jednym z najbardziej osobnych, a zarazem najmniej znanych zjawisk w XX-wiecznej polskiej literaturze. Czy autor Niespokojnych doczeka się ponownego odkrycia na miarę Zygmunta Haupta czy Kornela Filipowicza?